Szachy wciągają

W sierpniu 1904 roku, w dobrze znanej sympatykom szachów miejscowości Hastings, po raz pierwszy odbyły się oficjalne Mistrzostwa Wielkiej Brytanii w szachach (British Chess Championship). Henry Ernest Atkins, który, po udanej kampanii zagranicznej, wrócił do kraju w glorii zwycięzcy, postanowił wziąć udział w tym turnieju. 

Pierwszy występ w krajowym czempionacie Atkinsa należy uznać za udany. Po fazie zasadniczej turnieju Anglik, z dorobkiem 8,5 punktów z 12 partii, zajmował pierwsze miejsce ex aequo z amerykańskim szachistą Williamem Ewartem Napierem. Do wyłonienia triumfatora zawodów potrzeba było rozegrać fazę playoff, a w niej lepszy okazał się Amerykanin, który wygrał z reprezentantem gospodarzy w stosunku 2,5-1,5. Tym samym Atkinsowi przypadło drugie miejsce i tytuł wicemistrza Wielkiej Brytanii.

Występ w pierwszej odsłonie mistrzostw kraju był jednym z najgorszych w karierze Atkinsa. To stwierdzenie wydaje się brzmieć nieco absurdalnie, gdyż zdobycie drugiego miejsca stanowi również niemałe osiągnięcie. W przypadku angielskiego szachisty powyższe stwierdzenie brzmi jednak wiarygodnie, gdyż w kolejnych latach bohater tematu zdominował krajową scenę szachową. Począwszy od 1905 roku, w kolejnych siedmiu zawodach o miano mistrza Wielkiej Brytanii w szachach zwycięzca był tylko jeden i ten sam, a nazywał się Henry Ernest Atkins.

W porównaniu z wywalczeniem drugiego miejsca na podium, zdobycie siedmiu tytułów mistrza kraju z rzędu jest nie lada osiągnięciem. Na swojej drodze do kolejnych triumfów Atkins miał okazję potykać się z silnymi szachistami, tak jak w poniższej partii, w której mierzył się ze słynnym mistrzem szachowym z Manchesteru:

W tym momencie może wydawać się, że po paśmie sukcesów kariera angielskiego szachisty nabrała prawdziwego rozpędu, a sam Atkins poszedł za ciosem, zdobywając kolejne laury. Mając niespełna 40 lat i będąc w kwiecie wieku, droga do następnych triumfów stała przed nim otworem, co do tego wątpliwości nie ma. Tymczasem, Anglik podjął jedną z najmniej przewidywanych decyzji - decyzję, dotyczącą okresowego wycofania się z życia szachowego. 

W okresie od 1911 do 1922 roku Atkins nie brał udziału w żadnych rozgrywkach, czy to na szczeblu krajowym, czy na poziomie zagranicznym. Jego aktywność szachowa sprowadzała się do rozgrywania okazjonalnych partii towarzyskich. Co ciekawe, Anglik przyznawał, że sam do końca nie zna przyczyn, dla których tak bardzo ograniczył swoje szachowe nawyki.

Powrót do turniejowych szachów

Na przełomie lipca i sierpnia 1922 roku w Londynie organizowano turniej szachowy z bardzo mocną, międzynarodową obsadą. Uczestniczyli w nim tacy mistrzowie szachów jak Jose Raul Capablanca, Aleksander Alechin czy Akiba Rubinstein. Wielkie zawody stanowiły również okazję do wielkiego powrotu i tak, po ponad dziesięcioletniej przerwie od turniejowych szachów, Henry Ernest Atkins zadeklarował chęć wzięcia udziału w rywalizacji i przystąpił do turnieju.

Był to dla niego skok na głęboką wodę. Długi rozbrat z szachami, w połączeniu z rywalami ze ścisłej światowej czołówki, spowodowały, że angielski szachista zaprezentował się poniżej poziomu, do którego przyzwyczaił nas wcześniej. Wynik, w postaci 6,5 punktów z 15 partii, dał mu dziesiąte miejsce w klasyfikacji zawodów. Mimo dosyć słabego występu Atkins w paru partiach zaprezentował przebłyski dawnej dyspozycji, notując zwycięstwa nad wyżej notowanymi szachistami - wspomnianym już Rubinsteinem oraz Ksawerym Tartakowerem.
 
W szczególności partia z Tartakowerem, zakończona błyskotliwym atakiem angielskiego szachisty, zasługuje na uznanie. Poniżej analiza tej rozgrywki, udostępniona na portalu Youtube przez mistrza międzynarodowego i trenera Andrew Martina:

Po zakończeniu turnieju londyńskiego Atkins nie powiedział jeszcze ostatniego słowa w turniejowych szachach. Można domniemywać, że czuł niedosyt z powodu średniej dyspozycji w zawodach londyńskich i chciał raz jeszcze udowodnić, że nie zapomniał, jak się gra w szachy, i może nadal osiągać sukcesy.

W tym celu w 1924 i 1925 roku ponownie pojawił się na liście uczestników Mistrzostw Wielkiej Brytanii w szachach. Zawody, które w przeszłości zostały zdominowane przez niego, tym razem także okazały się szczęśliwe dla Atkinsa, który dopisał do swojej kolekcji odpowiednio ósmy i dziewiąty triumf w czempionacie kraju. Dodatkowo, tytuł mistrzowski z 1925 roku, podczas zawodów, organizowanych w miejscowości Stratford upon Avon, został przypieczętowany najlepszym wynikiem Atkinsa w historii występów w mistrzostwach - 9,5 punktów z 11 partii, bez żadnej przegranej partii.

Zwieńczeniem kariery międzynarodowej angielskiego szachisty był udział w dwóch olimpiadach szachowych. Henry Ernest Atkins należał do drużyny, która wywalczyła brązowy medal podczas I olimpiady szachowej, przeprowadzonej w Londynie w 1927 roku. Grał wtedy na pierwszej szachownicy, notując wynik 58,3% (3 zwycięstwa, 8 remisów, 1 porażka). Jako ciekawostkę można dodać, że podporą Anglików w tych zawodach był drugi z "amatorskich" mistrzów szachowych sir George Alan Thomas, zdobywca złotego medalu za wynik indywidualny (12 punktów z 15 partii).

Drugim i ostatni występ Atkinsa nastąpił w 1935 roku, podczas VI olimpiady szachowej, organizowanej w Warszawie. Tym razem drużynie angielskiej nie poszło tak dobrze, jak osiem lat wcześniej. W stawce dwudziestu zespołów musieli zadowolić się dwunastym miejscem. Bohater tematu zaprezentował się nieco gorzej niż w trakcie londyńskiej olimpiady, uzyskując wynik 46,2%, na który składały się 3 zwycięstwa, 6 remisów i 4 porażki. Niejako na usprawiedliwienie Anglika można dodać, że w trakcie tych zmagań liczył sobie już 63 lata, co za tym idzie zaawansowany wiekowo szachista ciężej znosił trudy gry turniejowej.

Poniżej jedna z partii "olimpijskich" Atkinsa, rozegrana przeciwko mistrzowi Szwajcarii w szachach z 1926 roku Walterowi Michelowi:

Ostatnią większą imprezą, w której Henry Ernest Atkins wziął udział, były mistrzostwa Wielkiej Brytanii w szachach z 1937 roku, organizowane w Blackpool. Mimo 65 lat "na karku" angielski szachista udanie konkurował z młodszymi rywalami. Ostatecznie, Atkins zajął w tych zawodach trzecie miejsce.

Tym udanym akcentem Anglik pożegnał się z turniejowymi szachami i po ponad 40-letniej karierze, choć przeplatanej licznymi przerwami, opuściły areny zmagań. Nie można tu mówić o całkowitej emeryturze szachowej, gdyż Atkins nadal angażował się w rozwój swojej dyscypliny, czy to poprzez organizowanie pokazów gry symultanicznej, czy za sprawą wspierania szachów na poziomie lokalnym, szczególnie w rejonie rodzinnego hrabstwa Leicestershire.

Anglik dożył jeszcze momentu przyznania pierwszych tytułowych szachowych i tak, w uznaniu zasług z przeszłości, w 1950 roku Międzynarodowa Federacja Szachowa nadała Henry'emu Ernestowi Atkinsowi tytuł mistrza międzynarodowego. Pięć lat później utytułowany angielski szachista zmarł.

Medal olimpijski, dziewięć tytułów mistrza Wielkiej Brytanii, miejsca na podium w międzynarodowych turniejach, w tym o randze mistrzowskiej - można śmiało przyjąć, że niejeden zawodowy szachista chciałby pochwalić się takimi osiągnięciami w swoim dorobku. Jeszcze raz należy podkreślić, że mówimy tutaj o zawodniku, traktującego szachy w kategoriach intelektualnego hobby.

Nasuwa się tutaj pytanie, jak wiele osiągnąłby Atkins, gdyby porzucił pracę w szkole i zajął się szachami na poważnie? Nie ulega wątpliwości, że drzemał w nim wielki potencjał, który wykorzystany w stu procentach, w opinii wielu dałby mu realne szanse w walce o miano mistrza świata.

Mimo wielu sukcesów na swoim koncie Henry Ernest Atkins pozostaje postacią mało znaną, by nie powiedzieć nawet anonimową wśród kibiców szachowych. Ze względu na swoje zasługi osoba Atkinsa zasługuje na szersze eksponowanie i mam nadzieję, że ten cel udało mi się osiągnąć.

Bibliografia:

• http://www.sjmann.supanet.com/People/Atkins,%20Henry%20Ernest.htm - dużo informacji na temat życia prywatnego
• http://en.wikipedia.org/wiki/Henry_Ernest_Atkins - rozbudowany profil szachisty na portalu Wikipedia
• http://www.chessgames.com/perl/chessplayer?pid=12879 - zbiór partii szachisty na portalu Chessgames.com
• http://www.phileo.demon.co.uk/uk_brits.htm - najpełniejszy zbiór 177 partii Atkinsa