Szachy wciągają

Dla przypomnienia, w poprzednim poście z tego cyklu tematycznego zaprezentowane zostało zadanie szachowe porównywane do słynnego studium Richarda Retiego. Nadszedł czas na pokazanie rozwiązania do owego problemu.

Myślę, że nikomu, nawet osobom nieobeznanym w tematyce kompozycji szachowej, nie trzeba przedstawiać postaci Genricha Kasparjana. Jeden z pierwszych arcymistrzów kompozycji szachowej, obok Aleksieja Troickiego i Henriego Rincka uznawany za najwybitniejszego eksperta i twórcę studiów szachowych z zakresu gry końcowej. Ponadto, całkiem solidny szachista w grze praktycznej, uhonorowany tytułem mistrza międzynarodowego.

Kasparjan opublikował poniższe zadanie ponad 60 lat temu. W nim, białe ratują się od przegranej dzięki "chirurgicznej" precyzji w grze obronnej, która w efekcie pozwala na ustawienie remisu pozycyjnego:

Autor: Genrich Moisiejewicz Kasparjan, Szachmaty w ZSRR 1952

W poprzednich przykładach prezentowano problemy szachowe, w których obie strony, białe i czarne, dysponowały po jednej figurze z zestawu goniec - skoczek. W kolejnych przykładach przedstawione zostaną zadania z większą ilością materiału na szachownicy. Jedno z takich zadań zostało zamieszczone poniżej.

Jak powszechnie wiadomo, dwa skoczki to za mało, by móc zamatować samodzielnie. Gdy na szachownicy znajdzie się jednak drobna pomoc w postaci piona, wówczas para skoczków jest w stanie zdziałać wiele:

BIAŁE ZACZYNAJĄ I WYGRYWAJĄ

W sierpniu 1904 roku, w dobrze znanej sympatykom szachów miejscowości Hastings, po raz pierwszy odbyły się oficjalne Mistrzostwa Wielkiej Brytanii w szachach (British Chess Championship). Henry Ernest Atkins, który, po udanej kampanii zagranicznej, wrócił do kraju w glorii zwycięzcy, postanowił wziąć udział w tym turnieju. 

Pierwszy występ w krajowym czempionacie Atkinsa należy uznać za udany. Po fazie zasadniczej turnieju Anglik, z dorobkiem 8,5 punktów z 12 partii, zajmował pierwsze miejsce ex aequo z amerykańskim szachistą Williamem Ewartem Napierem. Do wyłonienia triumfatora zawodów potrzeba było rozegrać fazę playoff, a w niej lepszy okazał się Amerykanin, który wygrał z reprezentantem gospodarzy w stosunku 2,5-1,5. Tym samym Atkinsowi przypadło drugie miejsce i tytuł wicemistrza Wielkiej Brytanii.

Występ w pierwszej odsłonie mistrzostw kraju był jednym z najgorszych w karierze Atkinsa. To stwierdzenie wydaje się brzmieć nieco absurdalnie, gdyż zdobycie drugiego miejsca stanowi również niemałe osiągnięcie. W przypadku angielskiego szachisty powyższe stwierdzenie brzmi jednak wiarygodnie, gdyż w kolejnych latach bohater tematu zdominował krajową scenę szachową. Począwszy od 1905 roku, w kolejnych siedmiu zawodach o miano mistrza Wielkiej Brytanii w szachach zwycięzca był tylko jeden i ten sam, a nazywał się Henry Ernest Atkins.

W porównaniu z wywalczeniem drugiego miejsca na podium, zdobycie siedmiu tytułów mistrza kraju z rzędu jest nie lada osiągnięciem. Na swojej drodze do kolejnych triumfów Atkins miał okazję potykać się z silnymi szachistami, tak jak w poniższej partii, w której mierzył się ze słynnym mistrzem szachowym z Manchesteru:

W tym momencie może wydawać się, że po paśmie sukcesów kariera angielskiego szachisty nabrała prawdziwego rozpędu, a sam Atkins poszedł za ciosem, zdobywając kolejne laury. Mając niespełna 40 lat i będąc w kwiecie wieku, droga do następnych triumfów stała przed nim otworem, co do tego wątpliwości nie ma. Tymczasem, Anglik podjął jedną z najmniej przewidywanych decyzji - decyzję, dotyczącą okresowego wycofania się z życia szachowego. 

W okresie od 1911 do 1922 roku Atkins nie brał udziału w żadnych rozgrywkach, czy to na szczeblu krajowym, czy na poziomie zagranicznym. Jego aktywność szachowa sprowadzała się do rozgrywania okazjonalnych partii towarzyskich. Co ciekawe, Anglik przyznawał, że sam do końca nie zna przyczyn, dla których tak bardzo ograniczył swoje szachowe nawyki.

Powrót do turniejowych szachów

Na przełomie lipca i sierpnia 1922 roku w Londynie organizowano turniej szachowy z bardzo mocną, międzynarodową obsadą. Uczestniczyli w nim tacy mistrzowie szachów jak Jose Raul Capablanca, Aleksander Alechin czy Akiba Rubinstein. Wielkie zawody stanowiły również okazję do wielkiego powrotu i tak, po ponad dziesięcioletniej przerwie od turniejowych szachów, Henry Ernest Atkins zadeklarował chęć wzięcia udziału w rywalizacji i przystąpił do turnieju.

Był to dla niego skok na głęboką wodę. Długi rozbrat z szachami, w połączeniu z rywalami ze ścisłej światowej czołówki, spowodowały, że angielski szachista zaprezentował się poniżej poziomu, do którego przyzwyczaił nas wcześniej. Wynik, w postaci 6,5 punktów z 15 partii, dał mu dziesiąte miejsce w klasyfikacji zawodów. Mimo dosyć słabego występu Atkins w paru partiach zaprezentował przebłyski dawnej dyspozycji, notując zwycięstwa nad wyżej notowanymi szachistami - wspomnianym już Rubinsteinem oraz Ksawerym Tartakowerem.
 
W szczególności partia z Tartakowerem, zakończona błyskotliwym atakiem angielskiego szachisty, zasługuje na uznanie. Poniżej analiza tej rozgrywki, udostępniona na portalu Youtube przez mistrza międzynarodowego i trenera Andrew Martina:

Po zakończeniu turnieju londyńskiego Atkins nie powiedział jeszcze ostatniego słowa w turniejowych szachach. Można domniemywać, że czuł niedosyt z powodu średniej dyspozycji w zawodach londyńskich i chciał raz jeszcze udowodnić, że nie zapomniał, jak się gra w szachy, i może nadal osiągać sukcesy.

W tym celu w 1924 i 1925 roku ponownie pojawił się na liście uczestników Mistrzostw Wielkiej Brytanii w szachach. Zawody, które w przeszłości zostały zdominowane przez niego, tym razem także okazały się szczęśliwe dla Atkinsa, który dopisał do swojej kolekcji odpowiednio ósmy i dziewiąty triumf w czempionacie kraju. Dodatkowo, tytuł mistrzowski z 1925 roku, podczas zawodów, organizowanych w miejscowości Stratford upon Avon, został przypieczętowany najlepszym wynikiem Atkinsa w historii występów w mistrzostwach - 9,5 punktów z 11 partii, bez żadnej przegranej partii.

Zwieńczeniem kariery międzynarodowej angielskiego szachisty był udział w dwóch olimpiadach szachowych. Henry Ernest Atkins należał do drużyny, która wywalczyła brązowy medal podczas I olimpiady szachowej, przeprowadzonej w Londynie w 1927 roku. Grał wtedy na pierwszej szachownicy, notując wynik 58,3% (3 zwycięstwa, 8 remisów, 1 porażka). Jako ciekawostkę można dodać, że podporą Anglików w tych zawodach był drugi z "amatorskich" mistrzów szachowych sir George Alan Thomas, zdobywca złotego medalu za wynik indywidualny (12 punktów z 15 partii).

Drugim i ostatni występ Atkinsa nastąpił w 1935 roku, podczas VI olimpiady szachowej, organizowanej w Warszawie. Tym razem drużynie angielskiej nie poszło tak dobrze, jak osiem lat wcześniej. W stawce dwudziestu zespołów musieli zadowolić się dwunastym miejscem. Bohater tematu zaprezentował się nieco gorzej niż w trakcie londyńskiej olimpiady, uzyskując wynik 46,2%, na który składały się 3 zwycięstwa, 6 remisów i 4 porażki. Niejako na usprawiedliwienie Anglika można dodać, że w trakcie tych zmagań liczył sobie już 63 lata, co za tym idzie zaawansowany wiekowo szachista ciężej znosił trudy gry turniejowej.

Poniżej jedna z partii "olimpijskich" Atkinsa, rozegrana przeciwko mistrzowi Szwajcarii w szachach z 1926 roku Walterowi Michelowi:

Ostatnią większą imprezą, w której Henry Ernest Atkins wziął udział, były mistrzostwa Wielkiej Brytanii w szachach z 1937 roku, organizowane w Blackpool. Mimo 65 lat "na karku" angielski szachista udanie konkurował z młodszymi rywalami. Ostatecznie, Atkins zajął w tych zawodach trzecie miejsce.

Tym udanym akcentem Anglik pożegnał się z turniejowymi szachami i po ponad 40-letniej karierze, choć przeplatanej licznymi przerwami, opuściły areny zmagań. Nie można tu mówić o całkowitej emeryturze szachowej, gdyż Atkins nadal angażował się w rozwój swojej dyscypliny, czy to poprzez organizowanie pokazów gry symultanicznej, czy za sprawą wspierania szachów na poziomie lokalnym, szczególnie w rejonie rodzinnego hrabstwa Leicestershire.

Anglik dożył jeszcze momentu przyznania pierwszych tytułowych szachowych i tak, w uznaniu zasług z przeszłości, w 1950 roku Międzynarodowa Federacja Szachowa nadała Henry'emu Ernestowi Atkinsowi tytuł mistrza międzynarodowego. Pięć lat później utytułowany angielski szachista zmarł.

Medal olimpijski, dziewięć tytułów mistrza Wielkiej Brytanii, miejsca na podium w międzynarodowych turniejach, w tym o randze mistrzowskiej - można śmiało przyjąć, że niejeden zawodowy szachista chciałby pochwalić się takimi osiągnięciami w swoim dorobku. Jeszcze raz należy podkreślić, że mówimy tutaj o zawodniku, traktującego szachy w kategoriach intelektualnego hobby.

Nasuwa się tutaj pytanie, jak wiele osiągnąłby Atkins, gdyby porzucił pracę w szkole i zajął się szachami na poważnie? Nie ulega wątpliwości, że drzemał w nim wielki potencjał, który wykorzystany w stu procentach, w opinii wielu dałby mu realne szanse w walce o miano mistrza świata.

Mimo wielu sukcesów na swoim koncie Henry Ernest Atkins pozostaje postacią mało znaną, by nie powiedzieć nawet anonimową wśród kibiców szachowych. Ze względu na swoje zasługi osoba Atkinsa zasługuje na szersze eksponowanie i mam nadzieję, że ten cel udało mi się osiągnąć.

Bibliografia:

• http://www.sjmann.supanet.com/People/Atkins,%20Henry%20Ernest.htm - dużo informacji na temat życia prywatnego
• http://en.wikipedia.org/wiki/Henry_Ernest_Atkins - rozbudowany profil szachisty na portalu Wikipedia
• http://www.chessgames.com/perl/chessplayer?pid=12879 - zbiór partii szachisty na portalu Chessgames.com
• http://www.phileo.demon.co.uk/uk_brits.htm - najpełniejszy zbiór 177 partii Atkinsa

W marcu 1896 roku zainicjowany został cykl telegraficznych meczów szachowych, rozgrywanych między reprezentacjami Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Drużyny, złożone w pierwszej edycji meczu z ośmiu szachistów, w późniejszych odsłonach z dziesięciu graczy, walczyły o prestiż oraz srebrne trofeum, ufundowane przez angielskiego wydawcę George'a Newnesa.

Sukcesy Henry'ego Ernesta Atkinsa sprawiły, że stał się on ważną częścią brytyjskiego zespołu. Począwszy od 1896 roku Atkins brał udział w dwunastu z trzynastu organizowanych telegraficznych meczów szachowych, najwięcej spośród brytyjskich szachistów (zabrakło go jedynie w rozgrywkach z 1909 roku). Bilans Anglika wypada idealnie remisowo - 4 zwycięstwa, 4 remisy oraz 4 porażki. W ramach meczów miał okazję mierzyć się z silnymi amerykańskimi szachistami, posiadającymi w swym dorobku tytuł mistrza Stanów Zjednoczonych. Jego rywalami byli między innymi Albert Hodges, Frank James Marshall czy Jackson Showalter.

W pamięci obserwatorów najbardziej znana partia Atkinsa została rozegrana w meczu z 1910 roku, gdy po drugiej stronie szachownicy zasiadał silny bostoński amator John Finnan Barry. O grze angielskiego szachisty w tej partii mówiono w kategoriach perfekcji, bardzo pochlebnie opinie o Atkinsie wygłaszał Emanuel Lasker, który mówił: "od ósmego posunięcia gra białych jest poza wszelką krytyką".

Po zdobyciu rozgłosu w macierzystym kraju Atkins postanowił spróbować swoich sił również na zagranicznych arenach szachowych. W pierwszych tygodniach sierpnia 1899 roku odbywał się turniej szachowy w Amsterdamie. Angielski szachista postanowił wykorzystać okres wakacyjny, wolny od nauki szkolnej, aby wystartować w tych zawodach. 

Turniej w holenderskim mieście nie należał do kategorii mistrzowskiej, co znaczy, że nie brali w nim udziału najsilniejsi szachiści świata. Z drugiej strony nie były to zawody, przeznaczone dla zupełnych amatorów. Można powiedzieć, że uczestnikami turnieju byli szachiści, pretendujący do miana mistrzów. Skład osobowy tworzyli głównie szachiści z Holandii, w tym nieoficjalni mistrzowie tego kraju, Niemiec, Austrii.

Dla Henry'ego Ernesta Atkinsa był to debiut na arenie międzynarodowej i z miejsca przeszedł on do annałów szachowych. Anglik wygrał zawody z niesamowitym rezultatem - zanotował 15 zwycięstw przy 15 rozegranych partiach. Stuprocentowy wynik na przestrzeni tylu rund stanowił i nadal stanowi wielką rzadkość w szachach. Wyczyn Atkinsa był komentowany w prasie szachowej, a niejako na deser angielski szachista otrzymał również nagrodę za najpiękniejszą partię turnieju. W tej partii angielski szachista mierzył się z nieoficjalnym mistrzem Holandii z 1898 roku, Joanem Diderikiem Treslingiem:

Ciężko sobie wyobrazić lepszy debiut niż ten, jaki stał się udziałem Anglika. Udany występ w amsterdamskim turnieju uczynił z Atkinsa szachistę rozpoznawalnego w skali europejskiej, co z kolei otworzyło mu drzwi do uczestnictwa w bardziej prestiżowych zawodach. Okazja do gry z najsilniejszymi szachistami świata nadarzyła się trzy lata później, w 1902 roku.

Udział w turniejach mistrzowskich

W tym czasie, na przełomie lipca i sierpnia, w Hanowerze odbywał się Trzynasty Kongres Niemieckiego Związku Szachowego, którego punktem głównym był turniej mistrzowski. Do uczestnictwa w zawodach zaproszono czołowych zawodników świata, a zaszczytu gry z elitą dostąpił również Henry Ernest Atkins. W gronie zawodowych szachistów Anglik był jednym z nielicznych, jeśli nie jedynym szachistą, którzy preferowali podejście amatorskie do gry królewskiej.

Nie przeszkodziło to angielskiemu szachiście w zaprezentowaniu się ze świetnej strony. Atkins sprawił wielką niespodziankę, zajmując z dorobkiem 11,5 punkta z 17 partii, trzecie miejsce w turnieju. W całych zawodach przegrał jedynie dwie partie: ze zdobywcą drugiego miejsca, amerykańskim mistrzem szachowym Harrym Nelsonem Pillsburym oraz polskim mistrzem Ignacym Popielem. W gwoli ścisłości, zwycięzcą turnieju okazał się Dawid Janowski.

Za plecami Atkinsa znaleźli się tacy szachiści jak Michaił Czigorin, Frank James Marshall, Jacques Mieses czy Isidor Gunsberg, a więc gracze o ustabilizowanej renomie. Jedną z partii turniejowych angielskiego szachisty, w której przeciwnik, amerykański szachista Marshall, nie ustrzegł się dużego błędu, decydującego o jego przegranej, można obejrzeć poniżej:

Kto by się spodziewał, że amator wywalczy miejsce na podium. Mogłoby się wydawać, że po takim występie kwestia udziału angielskiego szachisty w kolejnych mistrzowskich turniejach będzie sprawą oczywistą. Tymczasem, na kolejny pokaz gry Atkinsa w zawodach rangi międzynarodowej trzeba było czekać aż 20 lat. Trudno wyrokować, co spowodowało taki stan rzeczy, być może obowiązki związane z pracą, a być może świadoma decyzja Anglika, który nie czuł potrzeby rywalizacji na najwyższym poziomie.

W okresie po turnieju w Hanowerze Atkins skupił się na rozgrywkach, organizowanych na szczeblu krajowym. Jak czas pokazał, była to dobra decyzja, dzięki której zawdzięcza zapisanie kolejnych sukcesów przy swoim nazwisku.

W poprzednim poście nakreśliłem pokrótce sylwetkę angielskiego szachisty Henry'ego Ernesta Atkinsa. W tej części chciałbym kontynuować rozpoczęty wątek, skupiając się już na nieco szerszym opisaniu i przybliżeniu czytelnikom najważniejszych momentów oraz osiągnięć z kariery szachowej Anglika.

Życie prywatne

Na sam początek garść informacji z życia nieszachowego. Henry Ernest Atkins przyszedł na świat 20 sierpnia 1872 roku w Leicester, mieście, położonym w centralnej części Anglii. Wychowywał się rodzinie wielodzietnej o zakorzenionych tradycjach religijnych i "nauczycielskich". Jego ojciec, Edward Atkins, był pastorem i nauczycielem w lokalnej szkole, również matka, Jane Atkins, utrzymywała się z uczenia w szkole. Można domniemywać, że praca dydaktyczna rodziców wpłynęła na wybór późniejszej ścieżki życiowej przez angielskiego szachistę.

W latach 1883-1890 Atkins pobierał nauki w Wyggeston Hospital Boys' School w Leicester. W okresie szkolnym wykazywał on zainteresowanie naukami ścisłymi, szczególnie matematyką. Zainteresowanie "królową nauk" skłoniły go do kontynuowania edukacji na poziomie uniwersyteckim. W latach 1890-1893 przyszły szachowy mistrz Anglii studiował w collegu Peterhouse, wchodzącym w skład struktur słynnego uniwersytetu Cambridge.



Kolejne lata bohatera wątku upłynęły pod kątem prowadzenia zajęć dydaktycznych. Po zakończeniu studiów Atkins rozpoczął pracę jako nauczyciel matematyki. Począwszy od 1898 roku, przez kolejne trzy lata pracował w Northampton and County Modern and Technical School. Po wypełnieniu kontraktu nauczycielskiego powrócił do rodzinnego Leicester, gdzie w 1902 roku objął stanowisko w Wyggeston Grammar School. W tej szkole nauczał przez następnych sześć lat, do 1908 roku.

Wreszcie od 1909 roku Henry'emu Atkinsowi przypadła w udziale najbardziej zaszczytna funkcja, sprawowania kierownictwa nad Huddersfield College. Piastowanie zwierchnictwa nad collegem powierzono znanemu już wtedy w Anglii szachiście na długie lata, bowiem Atkins pozostał na tym stanowisku aż do 1937 roku, kiedy to odszedł na emeryturę.

Ostatni okres swojego życia Atkins spędził w swoim rodzinnym mieście Leicester. Tam też umarł 31 stycznia 1955 roku w wieku 82 lat. Jak można zaobserwować, kariera naukowa angielskiego szachisty przeplatana była zmianami funkcji i szkół, w jakich nauczał. Dydaktyka, przekazywanie wiedzy innym osobom stanowiło jego powołanie, któremu poświęcał najwięcej uwagi. Nie oznacza to jednak, że nauka w stu procentach wypełniała jego życie. Atkins znajdował czas na rozwijanie innych zainteresowań, w tym interesującego nas hobby szachowego, o którym teraz nieco więcej opowiemy.

Początki kariery szachowej

Ważną rolę w edukacji szachowej Henry'ego Ernesta Atkinsa odegrało jego rodzeństwo. Atkins poznał zasady gry królewskiej w wieku około dziesięciu lat, a w rolę pierwszego nauczyciela i mentora szachowego wcielił się jeden z jego braci. Biorąc pod uwagę dzisiejsze wyczyny coraz młodszych arcymistrzów, bohater wątku nauczył się grać stosunkowo późno, co jednak nie stanowiło większej przeszkody w osiągnięciu sukcesów w późniejszych latach.

O ile brat zaznajomił Henry'ego z szachami, o tyle jedna z sióstr zatroszczyła się o dalsze pielęgnowanie zainteresowań szachowych. Właśnie z rąk siostry Atkins otrzymał pierwszy podręcznik szachowy do nauki, "The Chess Player's Handbook" autorstwa Howarda Stauntona, najsilniejszego szachisty angielskiego połowy XIX wieku. Studiowanie podręcznika, jak i analizowanie partii znanych mistrzów stanowiło jego formę treningu, która przyniosła rezultaty.

W wieku 15 lat Atkins dołączył do klubu szachowego w Leicester. Wystarczyły mu dwa lata, aby zyskać reputację najsilniejszego szachisty w klubie. W późniejszym czasie rozpoczął się okres studiów, wiążący się ze zmianą otoczenia i przestawienia się na inny tryb funkcjonowania. Mimo to Atkins nie porzucił swoich zainteresowań szachowych. Dołączył do drużyny szachowej uniwersytetu Cambridge i reprezentował swoją uczelnię w rozgrywkach międzyuczelnianych, grając na pierwszej szachownicy. Przez cały okres studiów nasz szachista przegrał zaledwie jedną partię, wobec czego kwestią czasu pozostawało tylko, kiedy wystąpi w poważniejszych zawodach.

Okazja taka nadarzyła się niedługo po ukończeniu studiów. Na przełomie sierpnia i września 1895 roku w angielskiej miejscowości Hastings odbywał się turniej, określany mianem jednego z najsilniej obsadzonych w historii szachów. Brali w nim udział wszyscy czołowi w tamtych czasach szachiści świata. Podczas gdy uwaga świata szachowego koncentrowała się właśnie na tych zawodach, niewiele osób zdawało sobie sprawę, że w cieniu turnieju głównego toczył się turniej poboczny, mniejszej rangi, pod nazwą British Amateur Chess Championship. Uczestniczyli w nim brytyjscy szachiści, pretendujący dopiero do poziomu największych mistrzów, wśród nich znalazł się Henry Ernest Atkins.

Pierwszy turniej był również pierwszym większym sukcesem na koncie angielskiego szachisty. Atkins, z dorobkiem 6 punktów z 7 partii, wygrał całe zawody. W ramach nagrody otrzymał również możliwość wystartowania w małym turnieju, w którym razem z Anglikiem udział brało trzech zagranicznych, dobrze obiecujących szachistów. W tej rywalizacji Atkins wypadł również dobrze, zajmując, z dorobkiem 1,5 punktu z 3 partii, drugie miejsce i ulegając tylko węgierskiemu mistrzowi Gezie Maroczemu.

Henry Ernest Atkins wystartował jeszcze dwukrotnie w Amatorskich Mistrzostwach Wielkiej Brytanii w szachach i za każdym razem opuszczał te zawody jako zwycięzca. Sztuka ta udała mu się w 1897 roku, w trakcie turnieju organizowanego w miejscowości Bath, oraz w 1900 roku, gdy mistrzostwa odbywały się w Southampton. Te sukcesy stanowiły dopiero początek jego udanych występów na arenach szachowych.

Gdyby zadać pytanie, który z angielskich szachistów obdarzony był największym naturalnym talentem, mogłoby paść wiele odpowiedzi.

Wśród potencjalnych kandydatów pojawiłyby się znane postacie gry królewskiej z różnych okresów. Epokę szachów przełomu XIX i XX wieku mógłby reprezentować przykładowo Joseph Henry Blackburne, czołowy szachista świata w swoich najlepszych czasach, agresywny i zabójczo skuteczny przy szachownicy, z tego też względu nazywany "czarną śmiercią" (the Black Death).

W okresie międzywojennym angielskie szachy na arenie międzynarodowej z dobrej strony reklamowali Frederick Yates oraz Mir Sultan Khan. W szczególności drugi z wymienionej dwójki szachistów, urodzony w Indiach, ówczesnej kolonii brytyjskiej, przebojem zawojował świat szachowy. Sultan Khan był mistrzem, którego epizodyczna kariera owiana jest otoczką tajemnicy. Jak nagle pojawił się na scenie szachowej, tak równie szybko z niej zniknął, mimo to pozostawiając po sobie pasmo sukcesów.

Osoby, których uwaga skupia się bardziej na szachach współczesnych, do grona wybitnych angielskich szachistów zaliczyłyby bez wątpienia Johna Nunna, niegdyś liczącego się arcymistrza, obecnie znanego bardziej z poczytnych książek szachowych i sukcesach w zawodach solvingowych. Na swoją markę zapracował również Anthony Miles, arcymistrz znany z "luzackiego" podejścia i niekonwencjonalnego stylu gry. W tym zestawieniu nie można pominąć także Nigela Shorta, prezentującego bardzo wysokie umiejętności gry, które zaprowadziły go do meczu o mistrzostwo świata z Garrim Kasparowem na początku lat dziewięćdziesiątych.

Każdy z przytaczanych w wątku szachistów może poszczycić się wieloma triumfami, które uczyniły jego nazwisko rozpoznawalnym na świecie. Szachista, którego chciałbym przedstawić, stanowił zupełnie inny typ gracza. W niewielkim stopniu dał się poznać szerszemu gronu odbiorców, co wywołane było jego znikomym udziałem w turniejach rangi międzynarodowej. Uczestniczył głównie w rozgrywkach na szczeblu krajowym i to też w nieregularnym stopniu. Niewielka aktywność szachowa nie przeszkodziła mu w osiągnięciu sukcesów, na podstawie których wiele osób mówi o nim w kategoriach największego talentu w historii angielskich szachów. Tym szachistą jest Henry Ernest Atkins.

Podejrzewam, że niektórzy czytelnicy dopiero w tym miejscu po raz pierwszy mogli zetknąć się z tą postacią, co jest zrozumiałe. W odróżnieniu od innych, zawodowych szachistów, którzy grze królewskiej poświęcali cały swój czas, czy to trenując, czy uczestnicząc w turniejach, czy wreszcie jeżdżąc z pokazami gry symultanicznej, Atkins traktował szachy jako hobby. Poświęcając się karierze dydaktycznej i pracując na pełnym etacie jako nauczyciel, angielski szachista mógł rozwijać swoje zainteresowania, skupiające się wokół gry królewskiej, tylko w czasie wolnym od pracy.

Choć wydaje się naturalnym, że przy utrudnionych warunkach treningowych osiągnięcie wysokiego poziomu gry może pochłonąć jeszcze więcej czasu i trudu, Atkins posiadał wrodzone predyspozycje, które rekompensowały niższy nakład pracy. Nie oznacza to, że Anglik bazował wyłącznie na swoim talencie, przeciwnie potrafił podeprzeć go analityczną pracą.

W szczególności za jego formę treningu służyła analiza partii znanych mistrzów, której w dużej mierze zawdzięcza ukształtowanie swoich umiejętności. Za potwierdzenie tej tezy może służyć fakt, że od niemieckich środowisk szachowych przyjęło się określać Henry'ego Atkinsa jako der kleine Steinitz (mały Steinitz) w nawiązaniu do stylu gry i wysokich umiejętności, podobnych do tych, prezentowanych przez pierwszego mistrza świata w szachach Wilhelma Steinitza.

Pochlebne opinie o angielskim mistrzu wyrażały także inne ważne postacie w świecie szachowym. Wśród nich na pierwszy plan wysuwa się Emanuel Lasker, drugi mistrz świata w szachach, który, choć nie miał okazji zmierzyć się w partii z bohaterem wątku, to jednak na podstawie obserwacji jego gry wypowiadał się o nim w superlatywach. Stwierdził, że gdyby Atkins poświęcił się karierze szachowej, to zostałby jednym z najsilniejszych szachistów świata swoich czasów.